Падвойны астэроід
.jpg)
Падвойны астэроід — гэта сістэма з двух астэроідаў, гравітацыйна звязаных адзін з адным, якія круцяцца вакол агульнага цэнтра мас, накшталт падвойнай сістэмы зорак. Першым выяўленым бінарным астэроідам стаў астэроід (243) Іда, дваістасць якога была ўстаноўлена падчас пралёта міма яго касмічнага апарата Галілеа ў жніўні 1993 года. З тых часоў у астэроідным поясе было адкрыта яшчэ некалькі падвойных сістэм.
Калі астэроіды прыкладна аднолькавага памеру, то цэнтр мас такой сістэмы знаходзіцца прыкладна пасярэдзіне, паміж астэроідамі. Наглядным прыкладам такой сістэмы з'яўляецца астэроід (90) Антыопа. Калі ж спадарожнік моцна саступае па памерах асноўнаму астэроіду, то цэнтр мас размяшчаецца ўнутры большага астэроіда, як у выпадку з сістэмай Зямля-Месяц. Да такіх сістэмах адносіцца большасць вядомых бінарных сістэм, такіх, як у астэроідаў (22) Каліёпа, (45) Яўгенія, (87) Сільвія, (107) Каміла, (121) Герміёна, (130) Электра, (283) Эма, (379) Гуена.[1]
Некаторыя ўдарныя кратэры, такія, як кратар Кліруотэр ў Канадзе, маглі быць утвораны як раз пры падзенні падвойных астэроідаў.
Утварэнне
[правіць | правіць зыходнік]
Шляхі фарміравання бінарных сістэм недастаткова ясныя. Выпадковы захоп астэроідаў ў галоўным поясе ў выніку цеснага аблёту практычна немагчымы, так як пры захопе спадарожніка адбываецца яго моцнае прыліўнае тармажэнне, якое, у адпаведнасці з законам захавання энергіі, суправаджаецца мацнейшай дэфармацыяй спадарожніка пад дзеяннем прыліўных сіл, пры якой яго кінетычная энергія пераходзіць у цеплыню. Для буйных целаў такі захоп цалкам дапушчальны, але ў выпадку з целамі малой масы, такімі, як большасць астэроідаў, ён недапушчальны, таму што з прычыны вялізнай хуткасці (больш за дзесяць км/с) кінетычная энергія руху нават параўнальна невялікага цела настолькі вялікая, што з-за малой масы астэроіда яго гравітацыі проста не хопіць, каб спыніць адносна буйнае цела і перавесці яго на стабільную арбіту вакол сябе.
Мяркуецца некалькі магчымых спосабаў фарміравання падвойных сістэм астэроідаў. Падвойныя сістэмы такіх астэроідаў, як (22) Каліопа, (45) Яўгенія і (87) Сільвія, маглі ўтварыцца пры разбурэнні бацькоўскага астэроіда ў выніку сутыкнення з іншым астэроідам. Транснептунавыя падвойныя сістэмы маглі ўтварыцца яшчэ падчас фарміравання Сонечнай сістэмы ў выніку ўзаемнага захопу. З-за вялікай аддаленасці ад Сонца іх арбітальныя хуткасці, а такім чынам і кінетычная энергія руху вельмі малыя, што робіць такі захоп цалкам магчымым.
Такія сістэмы могуць ўтварыцца таксама ў выніку цеснага збліжэння з якой-небудзь буйнай планетай, напрыклад, Зямлёй. Пры гэтым, з-за дзеяння ўнутраных высілкаў, якія ўзнікаюць пад дзеяннем прыліўных сіл, астэроіды часта распадаюцца на некалькі фрагментаў, якія потым могуць злучыцца ў кратную сістэму або проста рухацца разам па блізкіх арбітах.
Паводле іншай тэорыі, распад астэроідаў можа адбывацца пад дзеяннем YORP-эфекту, які заключаецца ў павелічэнні хуткасці кручэння астэроідаў няправільнай формы пад дзеяннем фатонаў з-за нераўнамернага альбеда паверхні. Было выказана меркаванне, што ў выніку гэтага эфекту хуткасць кручэння астэроіда можа ўзрасці настолькі, што прыліўныя сілы разарвуць яго на дзве часткі.[2][3]
Гл. таксама
[правіць | правіць зыходнік]Зноскі
- ↑ Satellites and Companions of Minor Planets. IAU/ (17 верасня 2009). Архівавана з першакрыніцы 2 ліпеня 2012. Праверана 29 снежня 2010.
- ↑ Walsh, Kevin J.; Richardson, DC; Michel, P (June 2008). "Rotational breakup as the origin of small binary asteroids". Nature. 454 (7201): 188–191. doi:10.1038/nature07078. PMID 18615078. 10.1038/nature07078.
{{cite journal}}:|access-date=патрабуе|url=(даведка); Невядомы параметр|unused_data=ігнараваны (даведка) - ↑ Study Puts Solar Spin on Asteroids, their Moons & Earth Impacts Newswise, Retrieved 14 July 2008.